Gagavuzlar, Ortodoks Hristiyanlık inancına sahip bir Türk halkıdır. Gagavuzların nüfusunun ekseriyeti, günümüzde Moldova'da bulunan Gagavuzya (Gagauz Yeri Özerk Cumhuriyeti)'da yaşamakta olup Gagavuzca resmî dilini konuşmaktadır. Gagavuzca, Türkçenin Oğuz grubuna bağlı bir şive olup Türkiye Türkçesine, sadece bir nevi yöre farkından ibaretmişçesine yakındır.
Günümüzde dünyadaki toplam nüfuslarının 300.000 civarında olduğu tahmin edilen Gagavuz Türklerinin menşe'leri hakkında iki teori üzerinde yıllardır akademik tartışmalar ve fikir ayrılıkları mevcuttur.
1. Teori: Anadolu Teorisi
Bu teoriye göre Gagavuzların, Seyyid Lokman’ın Oğuznamesi'ne istinaden Anadolu Selçuklu Sultanı II. İzzeddin Keykavus'un maiyetinde Bizans imparatoru VII. Mikhail Paleolog'a sığınan Türkler olduğu düşünülür. Bu iddia ilk olarak Bulgar tarihçi G. Balasçev tarafından dile getirilmiştir. Avusturyalı oryantalist ve tarihçi Paul Wittek (1894-1978) de Gagauz kelimesinin “Keykavus” ile ilişkili olduğu ve Orta Anadolu ağzında /k/ sesinin /g/ye dönüştüğünü de iddia ederek Balasçev'in elini güçlendirmiştir. Halil İnalcık, Osman Turan ve Faruk Sümer gibi Türk tarihçiler de bu teoriyi desteklemiştir.
2. Teori: Bozkır Teorisi
Çek yazar Constantin Jirecek, Gagavuzların Moğol istilâsı döneminde Bulgaristan'a sığınan Kumanların bakiyesi olduğunu savunmuştur. Rus Türkolog Moşkov ise Karakalpaklar ve Uzlar adıyla bilinen halkların karşımı olduklarını, Uzların 1080’de, Karakalpakların ise Moğol istilası sırasında Bulgaristan'a yerleştiğini iddia etmiştir.
3. Teori: Gök-Oğuz Teorisi
Bu teori, "Gagavuz" adının "Gök" ve "Oğuz" adlarından mürekkep bir kelime olduğu iddiasının kaynağıdır. Başta Bulgar yazar Atanas Manov olmak üzere Zeki Velidi Togan gibi çok sayıda Türk yazar ise Gagauzlar'ın Oğuz Türklerinin Balkanlardaki kalıntıları olduğunu ileri sürmüş, bu son teoriyi savunanlar ayrıca Gagavuz kelimesini açıklamak için daha çok Gök ve Oğuz ve etimolojisi üzerinde durmuştur.
Comments